Düzey 2 bölgeleri kalkınma programı kapsamında Avrupa Birliği ve hükümet tarafından finanse edilen ve Devlet Planlama Teşkilatı Koordinasyonunda yürütülen çalışmaların son hali Iğdır'da anlatıldı.  Aralarında Iğdır'ın da bulunduğu 13 ili kapsayan programın hazırlanan rapor sonuçları, Dedemin oteli salonunda slayt gösterisi ile anlatıldı. Çiftçilerin ilgi göstermediği Programa Vali Saim Saffet Karahisarlı, vali yardımcısı Mitat Gözen, İl Genel Sekreteri Ferhat Akkuş, Iğdır Belediye Başkanı Nurettin Aras, Tarım İl Müdürü Cihan Akbaş , Ziraat odası başkanı Tülay Işık ve bir çok kurum amirleri katıldı.

DPT Planlama Teşkilatı Pazarlama ve araştırma görevlisi Nilüfer Arak konuşmasın da Çalışmaların amacı, Iğdır Bölgesinde domates üretiminin geliştirilmesi, satışlarının artırılması için öneriler geliştirilmesi ve buna uygun bir pazarlama planının oluşturulması gerektiği üzerinde durdu.

Iğdır Ovasının toprak yapısı ve iklim özellikleri nedeniyle sebze yetiştiriciliğine çok uygun bir ortam sunduğunu. Yöresel mikro-klima özelliğiyle ayrıcalıklı bir bölge özelliği taşıdığını belirten Arak, "Iğdır'da domates; 23 580 ton yıllık üretimle karpuzdan sonra ikinci gelmektedir. Üretim Türkiye ortalamasıyla karşılaştırıldığında düşük kalmaktadır. Ancak Iğdır'ın toprak yapısına bakıldığında, verimlilik açısından, domates üretimi için büyük potansiyele sahip olduğu tespit edilmiştir.

Ancak bölgede yetişen domates beklenen satış gelirini elde edememektedir. Bunun sebebi ürünün bölge dışına satışının yapılamıyor olmasıdır.

Iğdır'da yetiştirilen domates ince kabukludur, iç piyasada bu ürün tercih edilmektedir, ancak ince kabuklu ürünün nakliyesinde problem yaşanmakta, ürün son alıcıya hasarlı olarak ulaşmaktadır. Bu nedenle öncelikle bölge çiftçisinin ince ve kalın kabuklu domatesi birlikte yetiştirmesi teşvik edilmelidir. " dedi.

Bölgenin sahip olduğu organik ürün yetiştirme potansiyeli değerlendirilmemektedir. Bunun için Tarım İl Müdürlüğünün çiftçi eğitimi ve sertifikasyon konularında girişimlerde bulunması gerektiğini vurgulayan Arak ,şunları söyledi:"Bölge Rusya ve Nahçivan pazarına yakın olmasına karşın, bu ülkelere domates ihraç edememektedir. Bu doğrultuda aracı firmalarla ilişkiye geçilmeli ve ürünün pazarlanması sağlanmalıdır.

Çiftçilerin birlikte hareket etmelerine imkan sağlayacak organizasyonel altyapı istenen düzeyde gelişmemiştir. Gerek üretim, gerek pazarlama gerekse dağıtım konularında çiftçilerin birlik içerisinde hareket etmeleri maliyetlerin azalmasına böylece gelirin artmasına imkan sağlayacaktır. Bu doğrultuda bölgedeki çiftçi birliklerinin ve koo peratiflerinin kurumsal altyapılarının biran önce geliştirilmesi gerekmektedir. Iğdır bölgesinin domatesini işleyecek ve pazarlayacak en az bir tesis kurulması gereği ortaya çıkmaktadır. Domates salçası fabrikası, Domates suyu fabrikası, Domates kurutma tesisi v.b.

Bu üretim tesisleri kısmen anlaşmalı üretim yoluyla bölge ekonomisinin iyileşmesine büyük katkı sağlayacaktır"

Düzey 2 Bölgeleri Kalkınma Programı Dedemin Otelde slayt gösterisiyle sunuldu Programa Vali Saim Saffet Karahisarlı vali yardımcısı Mitat Gözen, İl Genel Sekreteri, Iğdır Belediye başkanı Tarım İl Müdürü ve bir çok kurum amirleri katıldı.

DPT Planlama Teşkilatı Pazarlama ve araştırma görevlisi Nilüfer Arak konuşmasında Çalışmaların amacı, Iğdır Bölgesinde domates üretiminin geliştirilmesi, satışlarının artırılması için öneriler geliştirilmesi ve buna uygun bir pazarlama planının oluşturulmasıdır.

Türkiye yaş sebze üretimine en fazla üretimi ve tüketimi yapılan ürün domatestir. Türkiye'de yıllık 8-9 milyon ton domates üretilmektedir. Bunun %25'i işlenmekte, kalan miktar taze olarak tüketilmektedir. İşlemeye alınan toplam miktarın %80'i salça, geriye kalan miktar gıda sanayi ürünlerinin imalatında kullanılmaktadır.

Iğdır Ovası toprak yapısı ve iklim özellikleri nedeniyle sebze yetiştiriciliğine çok uygun bir ortam sunmaktadır. Yöresel mikro-klima özelliğiyle ayrıcalıklı bir bölge özelliği göstermektedir.

Iğdır'da domates; 23 580 ton yıllık üretimle karpuzdan sona ile ikinci gelmektedir. Üretim Türkiye ortalamasıyla karşılaştırıldığında düşük kalmaktadır. Ancak Iğdır'ın toprak yapısına bakıldığında, verimlilik açısından, domates üretimi için büyük potansiyele sahip olduğu tespit edilmiştir.

Ancak bölgede yetişen domates beklenen satış gelirini elde edememektedir. Bunun sebebi ürünün bölge dışına satışının yapılamıyor olmasıdır.

Iğdır'da yetiştirilen domates ince kabukludur, iç piyasada bu ürün tercih edilmektedir, ancak ince kabuklu ürünün nakliyesinde problem yaşanmakta, ürün son alıcıya hasarlı olarak ulaşmaktadır. Bu nedenle öncelikle bölge çiftçisinin ince ve kalın kabuklu domatesi birlikte yetiştirmesi teşvik edilmelidir.

Bölgenin sahip olduğu organik ürün yetiştirme potansiyeli değerlendirilmemektedir. Bunun için Tarım İl Müdürlüğünün çiftçi eğitimi ve sertifikasyon konularında girişimlerde bulunması gerekmektedir. Bölge Rusya ve Nahçivan pazarına yakın olmasına karşın, bu ülkelere domates ihraç edememektedir. Bu doğrultuda aracı firmalarla ilişkiye geçilmeli ve ürünün pazarlanması sağlanmalıdır.

Çiftçilerin birlikte hareket etmelerine imkan sağlayacak organizasyonel altyapı istenen düzeyde gelişmemiştir. Gerek üretim, gerek pazarlama gerekse dağıtım konularında çiftçilerin birlik içerisinde hareket etmeleri maliyetlerin azalmasına böylece gelirin artmasına imkan sağlayacaktır. Bu doğrultuda bölgedeki çiftçi birliklerinin ve kooperatiflerinin kurumsal altyapılarının biran önce geliştirilmesi gerekmektedir.

Genel ve Özel Amaçlar

Avrupa Komisyonu ve Türkiye Cumhuriyeti eş finansmanı ile T.C. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığınca yürütülmekte olan TRA2(Ağrı, Ardahan, Iğdır, Kars), TR52(Konya,Karaman), TR72(Kayseri, Sivas, Yozgat) ve TRB1(Bingöl, Elazığ, Malatya, Tunceli) Düzey 2 Bölgesel Kalkınma Programının genel amacı, Ön Ulusal Kalkınma Planında ortaya konan; Türkiye'de bölgelerarası farklılıkların azaltılması hedefinin desteklenmesi ve merkezi ve bölgesel düzeyde kurumsal kapasitesinin geliştirilmesidir. Bu doğrultuda programın özel amacı;

a) Ekonomik ve sosyal uyumun desteklenmesi başlığı altında Ön Ulusal Kalkınma Programında işaret edilen 4 öncelikli bölgenin ekonomik gelişmesine katkıda bulunmak,

b) Merkezi ve bölgesel düzeyde proje hazırlama ve uygulama kapasitesini artırmaktır. Program bölgelerinin ortak sorunları; bölgelerin ekonomik gelişiminin ülke ortalamasının arkasında kalması, kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasılanın kayda değer derecede düşük olması, tarıma dayalı ekonominin yaygınlığı ve buna bağlı olarak düşük istihdam kapasitesi, gelir seviyesi ve yüksek göç oranlarıdır.

Gerek tarımsal üretimde, gerekse KOBI'ler aracığıyla yürütülen endüstriyel üretimde pazarlama yetersizliği dikkati çeken diğer bir unsurdur. Bu noktadan hareketle Devlet Planlama Teşkilatı yönetiminde yürütülen Bölgesel Kalkınma Programının elde edeceği sonuçlardan birisi de bölgede öne çıkan ürünlerin günümüz ekonomisine uygun olarak pazarlanabilmesini sağlamak amacıyla, bu ürünler için uygun pazarlama stratejilerinin geliştirilmesidir. Elinizdeki çalışmada bu amaçla hazırlanmıştır.

Bu çalışma ile, domates sektörünün incelenmesi, Dünya - Türkiye ve hedeflenen bölge içindeki üretim / tüketim rakamlarının çıkarılması büyüme ve eğilimlerin değerlendirilmesi, sektörel verileri takiben aynı yaklaşımla ürün bazında değerlendirmenin yapılması ve bu veriler doğrultusunda özellikle Iğdır İlinde bu sektörün gelişimine katkı sağlanması amaçlanmıştır. Kayıtlı verilerin toplanması, derlenmesi ve bunların neticesinde bölgede yapılan çalışmalar ile yörede sektörün gelişmesi yönünde bilgiler elde edilmiş ve bunlara göre yönlendirmeler yapılmıştır. Çalışmaların amacı, Iğdır İlinde domates üretim ve pazarlamasının geliştirilmesi, satışlarının artırılması için öneriler geliştirilmesi ve buna uygun bir pazarlama planının oluşturulmasıdır. Ürünün incelenmesi sırasında, üretim ve pazarlamaya yönelik aşağıda belirtilen konular dikkate alınmıştır;

- Üretim yapısı - Hukuki yapı - Teknik olanaklar / kısıtlar - Finansal destekler ve seçenekler - Sosyo ekonomik yapı - Lojistik olanakları - Yörenin altyapısının ve insan gücünün uygunluğu Çalışmanın Kapsamı ve Beklenen Sonuçlar Pazarlama araştırması ve buna uygun planlamanın yapılması için uygulanan çalışma aşağıdaki basamakları kapsamaktadır;

- Mevcut durumun analizi - Sektörel pazar analizi - Ürün olgunluğu ve ürün pazarlaması - Pazarlama stratejileri Çalışma sonucunda söz konusu ürün ya da sektöre ilişkin genel ekonomik durumun analizi, problemlerin tespiti ve sorunları aşmaya yönelik stratejilerin geliştirilmiş olması beklenmektedir. Uzun vadede ise yerel paydaşların geliştirilen stratejiler yönünde yapılanmaları halinde, satışlarda, pazar payında ve dolayısıyla bölge ekonomisinde iyileşme yaşanması beklenmektedir.

ÖNGÖRÜLEN ÇALIŞMA PROGRAMI

Iğdır bölgesinde geleneksel tarım yöntemleriyle sebze üretimi yapmakla ancak mevsimlik olarak bölge ihtiyacını gidermek mümkün olacaktır. Oysa pazarın talepleri göz önünde bulundurularak üretimin şekillendirilmesi çok önemlidir.

Öncelikle çiftçilerin ince kabuklu domates üretiminin yanında çevre illerdeki pazar tarafından talep edilen kalın kabuklu domates yetiştirilmesi konusunda bilinçlendirilmesi gerekmektedir.

Ürünün taşıma maliyetlerinin düşürülmesi için çiftçilerin birlikte hareket etmelerine imkan sağlayan kooperatiflerin etkinliğini artırmaları gerekmektedir.

Bölgenin organik tarım potansiyeli değerlendirilmelidir, Kamu ve üniversite işbirliğiyle önce bölgenin organik tarım üretimine uygunluğu belirlenmeli, gerekli yasal altyapının tesis edilmesinin ardından çiftçiler bu doğrultuda eğitilmelidir. Bu konuda 1007 kamu Ar-ge desteğinden faydalanarak Tarım İl Müdürlüğü, Valilik ve Üniversiteler işbirliği ile proje geliştirilip TÜBİTAK'a müracaat edilmelidir.

Üretilen domatesin pazarlanabilmesi için bölgedeki yurtdışı aracı kuruluşlarıyla irtibata geçilmelidir. Iğdır gerek Nahçivan gerekse Rusya pazarına yakın olmanın avantajını henüz değerlendirememektedir. Iğdır bölgesinin domatesini işleyecek ve pazarlayacak en az bir tesis kurulması gereği ortaya çıkmaktadır. Domates salçası fabrikası, Domates suyu fabrikası, Domates kurutma tesisi v.b.

Bu üretim tesisleri kısmen anlaşmalı üretim yoluyla bölge ekonomisinin iyileşmesine büyük katkı sağlayacaktır.

Teşvikler

Üreticilere yapılan her türlü destekleme ödemelerinde, Çiftçi Kayıt Sistemleri esas alınmaktadır.

Destekleme ödemeleri; bölge, işletme, arazi, ürün, tarım sistemi, sözleşmeli üretim ve çevre gibi konularda Kalkınma Planları ile Yıllık Programlar ve bütçe dengeleri esas alınarak Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın görüşleri doğrultusunda farklı miktarlarda yapılmaktadır.

Destekleme ödemelerinin gerekçesi, hedef kitlesi, ödeme biçimi ve ödeme zamanlaması ilgili mevzuatta belirtilmektedir. Desteklenecek ürünlerin ve destekleme ödeme miktarlarının belirlenmesinde kalite, standart ve hijyen kriterleri dikkate alınmaktadır.

Bir çiftçinin/işletmenin alabileceği azami toplam destekleme miktarı yıllık olarak belirlenmektedir.

Doğrudan Gelir Desteği (DGD) 16 Şubat 2007 tarih ve 26436 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren 2007/14 sayılı Doğrudan Gelir Desteği Yapılmasına Dair Tebliğ ile arazisini eken çiftçilere dekar başına doğrudan gelir desteği verilmektedir. Bu desteğe ek olarak arazisinde organik tarım yapan çiftçilere de ek destek verilmektedir.

DGD ödemeleri tarımsal üretim amacıyla işlenen araziler üzerinden her yıl tespit edilen birim ödeme miktarı (dekar başına TL) üzerinden yapılacaktır. Ödeme miktarları, üreticilerin tarım politikaları amaçlarına uyumunu kolaylaştırmak üzere farklı düzeylerde belirlenmektedir.

Ayrıca 30.04.2005 tarih ve 25801 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan "Bitkisel Üretimle İlişkili Olarak, Doğrudan Gelir Desteği Ödemesi Yapılmasına İlişkin Tebliğ" ile Organik tarım üreticilerine Doğrudan Gelir Desteğine ilave olarak ek destek ödenmesi sağlanacaktır. Mazot ve Kimyevi Gübre Desteği:

Bakanlar Kurulu'nun 2006/11483 sayılı kararı ile de 7 Ocak 2007 tarihinden itibaren çiftçilere Mazot ve Kimyevi Gübre desteği de verilmeye başlanmıştır. Destekleme miktarları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.