HAYALLERİ BÜYÜK KOMUTAN; ENVER PAŞA

Tarih : 2020-08-04 / Kategori : Kültür & Sanat

HAYALLERİ BÜYÜK KOMUTAN; ENVER PAŞA

Emir Şıktaş
1881'de İstanbul Divanyolu'nda dünyaya gelir. Babası inşaat teknisyeni Hacı Ahmet Paşa (Malta sürgünlerindendir), annesi Ayşe Dilara hanımdır. Baba tarafından soyu Gagavuz Türklerine dayanır. Ailenin 5 çocuğundan en büyüğüdür Enver paşa asıl adıyla İsmail Enver. Şehzade Süleymanın kızı Naciye sultanla evlenerek Osmanlı hanedanına damat olmuştur.
1902 yılında harp akademisinden mezun olur. Paris'te bulunan Jön Türk Hareketi'nin Selanik'teki bir kolu olan Osmanlı Hürriyet Cemiyeti'ne (sonraki adıyla İttihat ve Terakki Cemiyeti) katılmayı kabul eder. 

İtalyanlarla Trablusgarp’ta yaptığı gerilla savaşında başarılı olur. 
Balkanlarda Bulgarların zayıf anını fırsat bilerek Edirne’ye girer, “Edirne fatihi” ünvanını alır. 
Hızla yükselerek Harbiye Nazırı olur, orduda tasviyeye giderek 1000 den fazla yaşlı subayı emekli eder ve askeri giyim kuşamda yenilik yapar.
Ünlü Tarihçi İlber Ortaylı “Cihan Harbi kapıdaydı. Ocak 1914’te Harbiye Nazırlığı’na ilave olarak birkaç gün içinde genelkurmay başkanlığını da üstlendi. Orduda da yenilenme ve dirilme harekâtını başardı. Muhtemelen bu reform Türkiye İmparatorluğu’nun I. Harp’te tarafsız olarak kalmasını, hiç değilse harbe geç katılım dolayısıyla İtilaf devletleri yanında yer almasını sağlayabilirdi. Cihan Harbi’nde Alman taraftarlarını ve ittifakını sadece Enver Paşa’nın Almancılığına bağlayamayız. İtilaf devletleri Türkiye’nin ittifak teklifini reddetmişlerdi. İngiltere’nin zırhlı gemilerin ve peşin ödenen paranın üstüne oturarak rastlanmadık bir dolandırıcılık sergilemesi kamuoyunun nefretini kazanmalarına sebep oldu. Britanya İmparatorluğu’nun tarihi politikasını değiştirerek Rusya’yı yanına alması Almanya’ya karşı duyduğu panikle ilgilidir. Ne var ki Enver Paşa Almanya ile ittifaka erken girmişti. Bize sığınan iki Alman zırhlısının (Goeben ve Breslau) Yavuz ve Midilli adını aldıktan sonra Rusya Karadeniz sahillerini bombalamaları Alman oyunu değildir. Bu emri verenler Harbiye Nazırı Enver Paşa ve Bahriye Nazırı Cemal Paşa’dır.” der Hürriyet kahramanı başlıklı köşe yazısında.
1918’e kadar süren Harbiye Nazırlığı döneminde Türk - Alman yakınlaşmasını sağlayarak Ruslara karşı gizli ittifak yapar.
1. Dünya savaşına girdikten sonra Doğu cephesinde Sarıkamış Kış harekatında dikkate alınmayan doğa şartları ile Ruslara yeniliriz.
Sarıkamış Harekâtı ile Çanakkale Zaferi arasında sadece 61 gün vardır. Her ikisinde de Harbiye Nazırı (Savunma Bakanı) ve Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Reisi (Genelkurmay Başkanı) Enver Paşa'dır.
1877-1878'deki 93 Harbi sırasında da yerli Ermenilerin Osmanlı'ya karşı yayılmacı Rus ordularının yanında çarpıştığını ve de cephe gerisinde isyanlar çıkarttığını bilen Enver Paşa, 2 Mayıs 1915'te Dahiliye Nazırı (İçişleri Bakanı) Talat Paşa'ya gönderdiği gizli telgraf ile isyancı Ermenilerin bölgeden uzaklaştırılmasını ister. Uygulama, Talat Paşa tarafından başlatıldı ve 27 Mayıs'ta Tehcir Kanunu çıkartılarak yürürlüğe konulur.
1918-19 yılı kışlarını Berlin'de geçiren Enver Paşa, İttihat ve Terakki'yi yeniden örgütleme çalışır. Almanya'daki sosyalist ayaklanmalara katılmak için Berlin'de bulunan Sovyet siyaset adamı ve gazeteci Karl Radek ile görüştü ve onun davetiyle Moskova'ya gitmek üzere yola çıktı. Ancak 1920'de Moskova'ya gitmeyi başarır ve orada Sovyet Dışişleri Bakanı Çiçerin'le, Lenin'le görüşür. 
1-8 Eylül 1920 tarihinde Bakü'de gerçekleşen Birinci Doğu Halkları Kurultayı'na Libya, Tunus, Cezayir ve Fas'ı temsilen katılır. Ancak kongre önemli sonuçlar getirmez. Sovyetler'in, Türkiye ve başka Müslüman ülkelerdeki milliyetçi hareketleri gerçekten desteklemediği izlenimi alarak Ekim 1920'de Berlin'e döner. 
15 Mart 1921'de Talat Paşa'nın Ermenilerce şehit edilmesinden sonra İttihat ve Terakki'nin başlıca önderi durumuna gelir.
1921'de tekrar Moskova'ya giden Enver Paşa, Ankara Hükümeti'nin Moskova'ya gönderdiği Bekir Sami Bey başkanlığındaki Türk delegeleriyle görüşür. Anadolu'daki Millî Mücadele hareketine katılmak iste fakat kabul edilmez. TBMM'de bulunan bazı eski İttihatçılar, onun Mustafa Kemal Paşa'nın yerini almasını istiyorlardı. Temmuz 1921'de Batum'da bir İttihat ve Terakki kongresi toplanır. 30 Temmuz'da Ankara'ya Yunan saldırısı başlayınca Anadolu'ya girmeyi bekleyen Enver Paşa'nın bu umudu eylül ayında kazanılan Sakarya Meydan Muharebesi ile boşa çıkar.
1921 yılının  Orta Asya Müslümanlarını, sömürgeci İngilizlere karşı birleştirme niyetiyle Teşkilât-ı Mahsusa eski liderlerinden Kuşçubaşı Hacı Sami ve diğer İttihatçılarla birlikte Batum'dan Buhara'ya gider. 
Enver Paşa'nın el yazısı vesikalarına istinaden tarihçi Murat Bardakçı da Enver Paşa'nın Turancı değil, İslamcı olduğunu iddia eder. İslam Devleti'ni kurmak ve Ruslara karşı savaşan Basmacıları örgütleyip isyanın başlamasına destek verir. Bölgede, Türk ve Müslüman olan güçleri birleştirip Çarlık ordularına karşı gelebilmek çalışmasında olması da Turancılık fikrinden vazgeçtiği, İslamcılığa yöneldiği düşüncesini doğurabilir.
1922 Şubat'ında komutasında topladığı Basmacı birlikleri ile Duşanbe'yi ve oradaki Sovyet garnizonunu ele geçirir.
Küçük kuvvetlerle Enver paşa güçlerine müdahale edip yenilen Ruslar, son Belçivan baskınında sayı olarak çok büyük ve üstün kuvvetlerle, dağlara çekilmiş bir avuç Enver paşa birliklerine saldırır, Enver paşa ön saflara geçerek kahraman bir asker gibi Ruslara saldırır ve açılan makinalı tüfek ateşiyle  4 Ağustos 1922'de Kurban Bayramı günü hayatını kaybeder ve Çeğen köyüne gömülür.
1995 yılında rahmetli Enver paşanın naşı, rahmetli Süleyman Demirel’in Cumhurbaşkanlığı döneminde Tacikistan ziyareti sırasında gündeme getirilir ve Türkiye’ye  nakledilmiştir.
Fay. Kyn. Özgür ansiklopedi.
İlber Ortaylı Hürriyet kahramanı (Hürriyet köşe yazısı)

Facebook Beğenenler

Yorum yapılmadı!

Yorum yapmak için aşağıdaki formu kullanabilirsiniz.

Yorum Yaz!

E-Posta adresiniz yayınlanmayacaktır.
* İşareti olan alanlar gereklidir.