(10 Mayıs 1923 - 12 Aralık 2003)
İç savaş tehlikesi, Dağlık Karabağ savaşı ve ekonomik krizlerle mücadele eden Azerbaycan'ın başına geçerek ülkesine istikrar ve ekonomik kalkınma kapılarını açan Haydar Aliyev'i rahmetle anıyoruz.

Ömrünü hem SSCB hem de bağımsızlık döneminde ülkesine ve halkına adayarak Azerbaycanlıların büyük kısmının sevgisini kazanan Haydar Aliyev'in hatırası, halkın kendisine verdiği ulusal lider anlamındaki "Umum milli lider" unvanıyla yaşatılıyor.
Haydar Aliyev'in halkına hizmet ve Azerbaycan için mücadeleyle geçirdiği dolu dolu 80 yıllık ömrü, 10 Mayıs 1923'te Azerbaycan'a bağlı Nahcivan Özerk Cumhuriyeti'nde başladı.
"Türkiye'yi gerçek anlamda çok seviyordu. Haydar Aliyev, Türkiye-Azerbaycan dostluğunun da mimarıdır. 'Türkiye ve Azerbaycan bir millet iki devlettir' sözleri ona aittir. Haydar Aliyev, Türkiye-Azerbaycan arasındaki güçlü ve sarsılmaz dostluk bağının temelini atan kişidir. Azerbaycan bugün de Haydar Aliyev'in belirlediği 'Türkiye-Azerbaycan dostluğu' stratejik çizgisine sadıktır."
Haydar Aliyev’in Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı sıfatıyla Türkiye’yi üç resmi, iki gayri-resmi, on beş çalışma gezisi milli liderin dış politika konseptinde Türkiye’ye verdiği önemin ve ülkeler arasındaki stratejik birliğin çok farklı olduğunu gösteriyor.
Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’in 8-11 Şubat 1994 tarihleri arasında gerçekleşen ilk resmi gezisi ikili ilişkilerin gelişmesine ivme kazandırdı. Ziyaret sırasında Türkiye Cumhurbaşkanı, Başbakanı ve Meclis Başkanı ile bir araya gelen Haydar Aliyev Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde bir konuşma yaparak iki ülke ilişkileri ve bu ilişkilerin genişlemesi için Azerbaycan tarafının düşünceleri hakkında bilgi verdi. Ziyaret esnasında iki ülke arasında işbirliği ve karşılıklı yardımlaşma protokolü; bilimsel, teknik, kültürel ve ekonomi alanlarında işbirliği anlaşması; dostluk ve çok yönlü işbirliğinin geliştirilmesine ilişkin anlaşma; siyasi istişarelere dair anlaşma; yatırımların karşılıklı teşviki ve korunması anlaşması ve diğer önemli belgelere imza atıldı. 
Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’in 5-8 Mayıs 1997 tarihlerinde gerçekleşen ikinci resmi ziyareti kapsamında yapılan görüşmeler, müzakereler sonucunda imzalanmış olan sekiz belge, özellikle stratejik işbirliğinin derinleştirilmesi hakkında anlaşma Türkiye-Azerbaycan dostluk ve kardeşlik ilişkilerinde yeni bir aşamaya girildiğinin belirtisiydi.
12-17 Mart 2001 tarihlerinde Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev Türkiye’ye bir resmi ziyaret daha gerçekleştirdi. Haydar Aliyev’in Türkiye devlet ve hükümet başkanları ile görüşmelerinde iki devlet arasındaki ilişkilerin mevcut durumu ve gelişme doğrultuları masaya yatırıldı. Ziyaret sırasında imzalanan vergiler, finans, Azerbaycan doğal gazının Türkiye’ye taşınmasına ilişkin anlaşma ve diğer belgeler karşılıklı yarara dayanan işbirliği politikasının sürdürülmesi bakımından önem arz etmektedir.

Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’e 1997 yılında Türkiye’nin Devlet Nişanı, 1999 yılında Atatürk Uluslararası Barış Ödülü’nün verilmesi, Türkiye’nin farklı basın kuruluşlarınca defalarca kez Yılın Adamı olarak seçilmesi, bu ülkenin birçok üniversitesinin Fahri Doktoru unvanını alması Azerbaycan-Türkiye ilişkilerinin gelişmesine yönelik hizmetlerinin göstergesidir.
Aliyev Nahcivan'ı yönettiği 1991-1993 yıllarında Aras Nehri üzerinden Dilucu ile Sederek’i bağlayan ‘Hasret Köprüsü’ veya ‘Umut Köprüsü’ olarak bilinen köprünün açılışını yaparak Türkiye ile Azerbaycan arasında resmi sınır kapısının açılışına öncülük etmiştir.

Zengin devlet yönetimi, tecrübesi ve potansiyeli bulunan Azerbaycan Cumhurbaşkanı Türk Dünyası'nın birliği için bir lider olarak büyük işler yapmıştır. 
* Azerbaycan'ın ekonomik, politik, sosyal problemlerinin çözümünde Türk Dünyası'nın potansiyel imkânlarından yararlanmak;
* Türk Dünyası'nın kuvvetlerini birleştirmek, herhangi bir Türk devletinin problemlerinin çözümünde Türk Dünyası'nın birlikte hareketini temin etmek;
* Türk Dünyası'nın uluslararası imajının daha da güçlendirilmesine çalışmak ve bunun için her bir bağımsız Türk devletinin imkânlarından yararlanmak.
"Ekonomik Taraftaşlık Organizasyonu” ülkelerinin Türkiye’nin, İran’ın, Pakistan’ın, Afqanistan’ın, Kazakistan’ın, Özbekistan’ın, Türkmenistan’ın, Kırgızistan’ın, Tacikistan’ın, Azerbaycan'ın kullanılmamış zengin tabii servetleri, ihtiyatları vardır. 
Onların birlikte kullanımı asıl Müslüman intibahına çevrilecek ve tüm beşeriyetin kalkınması yolunda yararını gösterecektir”. Bu başvuruda Türklük ideolojisinin en az üç tarihi değeri bulunmaktadır:

1) Ayrı ayrı Türk devletlerinin bağımsızlığının gösterilmesi;
2) Türk ve umumen Müslüman dünyasının birliğine çalışılması;
3) Bu birliğin dünyada harmoni yaratılmasında hizmet etmesi

Haydar Aliyev; “Atatürk’ün yarattığı Türkiye, sadece Türkiye Cumhuriyeti için değil, tüm Türk dünyası ve özellikle de Azerbaycan için önemlidir” derdi. Atatürk’ü Türk dünyasının tarih boyunca çıkardığı en büyük insan olarak nitelendirilen Haydar Aliyev, TBMM’de yaptığı konuşmasında; “Bana sorarsanız, Atatürk’ün Türk milletine verdiği en büyük eser nedir, buna cevap verebilmek o kadar kolay değildir. Ama Atatürk’ün bıraktığı en önemli eser; O’nun yarattığı, kurduğu ve yaşattığı Türkiye Cumhuriyeti’dir” demişti.

Haydar Aliyev göreve başladığında ülkesinde Kiril alfabesi yürürlükteydi. Atatürk’ün Latin alfabesine verdiği önemi her zaman gündeme getiren Haydar Aliyev, 2001 yılında Kiril alfabesinin kaldırılmasına öncülük ederek Latin alfabesinin kabulünü sağladı
Azerbaycan’da Atatürk Merkezi’nin kuruluşunu ise 15 Mart 2001 günü şöyle açıklamıştı: “Benim teşebbüsümle Azerbaycan’da Atatürk’ün öğrenilmesi, araştırılması için bir merkez kuruyoruz. Bu merkez bağımsız bir kuruluş olacaktır. Hem İlimler Akademisi hem de üniversitelerimizin bu alanda en yetişmiş adamları burada yer alacaklardır. Ben de Azerbaycan Cumhurbaşkanı olarak bu merkezin fahri başkanıyım. İnanıyorum ki, bu merkez Azerbaycan ile Türkiye arasındaki tarihi ilişkilerin ne denli çok olduğunu ilmen araştıracak ve meydana çıkaracaktır.”

Haydar Aliyev’in düşüncesinin en başarılı takipçisi Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in Türkiye’ye, Türklüğe sevgisi sadece bir Türk bağlılığı değildir, hem de ulu babalarımızdan bize miras kalan ve göz bebeği gibi korunarak gelecek nesillere emanet verilmeli bir Azerbaycanlılık, Türkçülük ahlakıdır. 
Temel prensiplerinde dahi Atatürk’ün "Yurtta sulh, cihanda sulh" fikri dayanan Türkçülük ideolojisi Türkiye ve Azerbaycan’ın dostluk sloganıdır. “Bir millet iki devlet” gibi.  

Rahmetle Anıyoruz. 

Ziya Zakir ACAR
Iğdır Azerbaycan Dil, Tarih ve Kültür
 Birliğini Yaşatma ve Destekleme Derneği Başkanı

Tweet