Modern meyve yetiştiriciliğinin birçok avantajı vardır; öncelikle ağaçlar erken verime yatar,her yıl düzenli verim alınır,budama ve ilaçlama gibi bakım işlemleri kolaylaşır.meyve kalitesi yükselir,kaliteli meyve oranı artar,maliyet düşer ve karlılık artar.
Meyve bahçelerinin tek türden ve kapama şeklinde kurulması modern yetiştiriciliğin bir gereğidir.
Modern meyve yetiştiriciliğinin avantajlarından bahsettikten sonra ,modern bir meyve bahçesi tesisi edilirken en önemli işlerden biride bahçe yapacağımız tarlanın mutlaka toprak analizini yaptırmaktır.fidan temininde nelere dikkat etmek gerekir;
Fidan alınırken hastalık ve zararlılar açısından temiz ve kaliteli fidan kullanılmalıdır.bu özelliklerin olduğunu gösteren belgeli yani sertifikalı fidanlar tercih edilmelidir.Ne olduğu nerede ve nasıl üretildiği belli olmayan fidanlardan fiyatı daha ucuzda olsa uzak durmak gerekir.Bu nedenle fidan alırken sertifikası ve etiketi mutlaka görülmelidir.
Aşılı fidan alırken mutlaka aşı yerine dikkat edilmelidir.Anaç ve kalemin kaynaşmasının iyi olduğu ve yara yerinin kapandığı fidanlar tercih edilmelidir.
Aşırı ince ve zayıf fidanlar ile aşrı kalın gövdeli fidanlarda tutma sorunu yaşandığından bu tür fidanlar tercih edilmemelidir.
Fidanların kökleri açıkta kalmamış, kurumamış ,don zararı görmemiş, kırılmamış ve yaralanmamış olmalıdır.
Köklerde bakteriyel ve mantarı hastalıklardan kaynaklanan ur ve enfeksiyonlar olmamalı gövdede yaralar hastalık ve kabuklu bit gibi zararlılar olmamalıdır.
Saçak kökler bol ve iyi gelişmiş olmalıdır ki bu tutmayı kolaylaştırsın.Fidanların gözleri uyanmamış olmalıdır.
Fidanların nakliyesi korunaklı araçlarla yapılmalı,köklerin kırılmasına ,kurumasına yada donmansa imkan verilmemelidir.Getirilen fidanlar eğer hemen dikilmeyecekse derhal hendeklenmeli ve ardından sulanmalıdır.Tarım Bakanlığının meyve bahçelerinin kurulmansa yönelik dekara başına verilen 200 ytl karşılıksız destek nedeniyle fidan talebinde artış olduğu görülmektedir ve bu talep halen devam etmektedir.
Fidan çukurlarının açılmasında uyulması gereken kurallar
Fidan çukurlarının uygulanacak dikim sistemine göre bir hat üzerinde, belirlenen aralık mesafelerde açılması bahçe düzeni açısından önemlidir.Düzenli bir bahçede tarım makine ve aletlerinin kullanılması kolaylaşır.Çukurlar genellikle 50-70 cm genişliğinde ve 50-70 cm derinliğinde açılır.Küçük alanlarda eğer çukurlar elle açılacaksa üst ve alt toprak ayrı ayrı çıkarılır ve dikim esnasında üst toprak alta ,alt toprak ise üste getirilir.Böylece köklerin daha verimli olan üst toprak içinde gelişimi teşvik edilmiş olur.Dikim çukurlarının dikimden 1-2 ay önce açılması toprağın havalanması ve tava gelmesi açısından tercih edilir.
Daha önceden meyve üretimi yapılan bir alanda yeniden meyve bahçesi tesis edilecekse en azından birkaç yıl süreyle bu alanda başka bir türün yetiştirilmesi ve bir çeşit münavebe yapılması önemlidir.Bu şekilde toprak yorgunluğu oluşması önlenir yada en aza indirilir.Eğer ekonomik sebeplerden zaman geçirilmeden hemen meyve bahçesi tesis edilecekse en azından sökülen ağaçların yerlerine değil ağaçlar arasındaki boşluğa dikim yapılmalıdır.
Fidan dikim öncesinde nelere dikkat etmek gerekir;
Dikimim öncesinde her fidan tek tek incelenir ve kökte ve gövdede dikim budaması yapılır.Fidanların sökümü ve nakliyesi sırasında ezilen .kopan ve yaralanan kökler temizlenir.Birbiri üzerine gelen kökler çıkarılır.Uzun kökler kısaltılır.Gövdede ise yan dal oluşumunu teşvik etmek amacıyla belirlenen yükseklikten tepe vurma işlemi yapılır.Eğer gövde üzerinde yan dallar oluşmuş ise ana dal olarak kullanılacaklar seçilir ve kısaltılır diğerleri ise çıkartılır.
Fidan dikiminde dikim tahtasının kullanılması dikimin düzenli olmasına yardımcı ader.Fidanların aşı noktası mutlaka toprak seviyesinden 10 cm yukarıya gelecek şekilde dikilmelidir.Derin dikimlerden ve yüzeysel dikimlerden mutlaka kaçınılmalıdır.Aksi taktirde ileride telafi edilemiyecek zararlanmalara ve ölümlere neden olabilir.Dikimden sonra toprak iyice sıkıştırılır ve fidan sulanır.Böylece kökler ile toprak arasında hava boşluğu kalması önlenir ve can suyu verilmiş olur.Dikim esnasında ve sonrasında bakım işlemleri yaparken gövdede yara oluşturulmamasına dikkat edilmelidir.Özellikle bodur meyve elma fidanlarında ilk dikim yılında güneşin yakıcı etkisinden korunmak amacıyla gövdenin güneye bakan yüzeyinin plastik boya ile boyanması önemlidir.
Fidan dikim zamanı hakkında ise ;
Genel olarak fidanlar yaprak dökümünden tomurcuk patlaması öncesine kadar olan dönemde dikilir.Yöremizde son yıllarda kışın çok sert geçmesi nedeniyle sonbahar dikimi yapılması risk oluşturabilmektedir.ilkbaharda yapılan dikimleri de geciktirmemek gerekir.İlkbaharda dikimin gecikmesi oldukça risklidir.Çünkü köklerin topraktaki suyu alacak kadar büyümesi ive kılcal köklerin oluşması için zamana ihtiyaç vardır.Kısa sürede tomurcukların patlaması ve yaprakların büyümeye başlaması ile birlikte su ihtiyacı karşılanamıyacağından tutma oranı düşecektir.
Dikimi yapılan meyve fidanlarının bakımı nasıl yapılmalı,bu konuda nelere dikkat edilmelidir;
Meyve fidanların diğer kültür bitkilerinde olduğu gibi olumsuz iklim ve toprak koşullarına karşı dayanımı yabani bitkilere göre genlikle daha azdır.Bu durum fidanları daha hassas hale getirmektedir.O nedenle fidanlar asla kendi kaderine terk edilmemeli, büyüme dönemi boyunca bakım işlemleri özellikle çapalama ve sulama dikkatle yapılmalıdır.Kısacası ''fidanlar yabancı otlara boğdurulmamalıdır''. Fidan dikiminden itibaren ilk 3-5 yıl boyunca ileride ağaçların iskelet sistemini oluşturacak ve ağır mevte yükünü taşıyacak şekilde bir terbiye sistemi uygulanmalıdır.Meyve türüne ,anaca ve çeşide göre değişmekle birlikte yöremizde ağırlıklı kullanılan goble terbiye şekli uygulanmıştır.Ancak bu terbiye sisteminde ki meyve ağaçlarında görülen güneş yanıklığından dolayı bu terbiye sisteminden vazgeçerek yöremiz için en uygun olan modifiye lider terbiye sistemini uygulamamız gerekmektedir.
Meyve bahçelerinin tesis edilmeye başlandığı İlkbahar dönemine girdiğimiz bu aylarda önemli gördüğümüz bu konularda sayın çiftçilerimizi bilgilendirerek yardımcı olmaya devam edeceğimizi belirterek bütün çiftçilerimizin ürünü bol ve bereketli olsun.
Meyve bahçelerinin tek türden ve kapama şeklinde kurulması modern yetiştiriciliğin bir gereğidir.
Modern meyve yetiştiriciliğinin avantajlarından bahsettikten sonra ,modern bir meyve bahçesi tesisi edilirken en önemli işlerden biride bahçe yapacağımız tarlanın mutlaka toprak analizini yaptırmaktır.fidan temininde nelere dikkat etmek gerekir;
Fidan alınırken hastalık ve zararlılar açısından temiz ve kaliteli fidan kullanılmalıdır.bu özelliklerin olduğunu gösteren belgeli yani sertifikalı fidanlar tercih edilmelidir.Ne olduğu nerede ve nasıl üretildiği belli olmayan fidanlardan fiyatı daha ucuzda olsa uzak durmak gerekir.Bu nedenle fidan alırken sertifikası ve etiketi mutlaka görülmelidir.
Aşılı fidan alırken mutlaka aşı yerine dikkat edilmelidir.Anaç ve kalemin kaynaşmasının iyi olduğu ve yara yerinin kapandığı fidanlar tercih edilmelidir.
Aşırı ince ve zayıf fidanlar ile aşrı kalın gövdeli fidanlarda tutma sorunu yaşandığından bu tür fidanlar tercih edilmemelidir.
Fidanların kökleri açıkta kalmamış, kurumamış ,don zararı görmemiş, kırılmamış ve yaralanmamış olmalıdır.
Köklerde bakteriyel ve mantarı hastalıklardan kaynaklanan ur ve enfeksiyonlar olmamalı gövdede yaralar hastalık ve kabuklu bit gibi zararlılar olmamalıdır.
Saçak kökler bol ve iyi gelişmiş olmalıdır ki bu tutmayı kolaylaştırsın.Fidanların gözleri uyanmamış olmalıdır.
Fidanların nakliyesi korunaklı araçlarla yapılmalı,köklerin kırılmasına ,kurumasına yada donmansa imkan verilmemelidir.Getirilen fidanlar eğer hemen dikilmeyecekse derhal hendeklenmeli ve ardından sulanmalıdır.Tarım Bakanlığının meyve bahçelerinin kurulmansa yönelik dekara başına verilen 200 ytl karşılıksız destek nedeniyle fidan talebinde artış olduğu görülmektedir ve bu talep halen devam etmektedir.
Fidan çukurlarının açılmasında uyulması gereken kurallar
Fidan çukurlarının uygulanacak dikim sistemine göre bir hat üzerinde, belirlenen aralık mesafelerde açılması bahçe düzeni açısından önemlidir.Düzenli bir bahçede tarım makine ve aletlerinin kullanılması kolaylaşır.Çukurlar genellikle 50-70 cm genişliğinde ve 50-70 cm derinliğinde açılır.Küçük alanlarda eğer çukurlar elle açılacaksa üst ve alt toprak ayrı ayrı çıkarılır ve dikim esnasında üst toprak alta ,alt toprak ise üste getirilir.Böylece köklerin daha verimli olan üst toprak içinde gelişimi teşvik edilmiş olur.Dikim çukurlarının dikimden 1-2 ay önce açılması toprağın havalanması ve tava gelmesi açısından tercih edilir.
Daha önceden meyve üretimi yapılan bir alanda yeniden meyve bahçesi tesis edilecekse en azından birkaç yıl süreyle bu alanda başka bir türün yetiştirilmesi ve bir çeşit münavebe yapılması önemlidir.Bu şekilde toprak yorgunluğu oluşması önlenir yada en aza indirilir.Eğer ekonomik sebeplerden zaman geçirilmeden hemen meyve bahçesi tesis edilecekse en azından sökülen ağaçların yerlerine değil ağaçlar arasındaki boşluğa dikim yapılmalıdır.
Fidan dikim öncesinde nelere dikkat etmek gerekir;
Dikimim öncesinde her fidan tek tek incelenir ve kökte ve gövdede dikim budaması yapılır.Fidanların sökümü ve nakliyesi sırasında ezilen .kopan ve yaralanan kökler temizlenir.Birbiri üzerine gelen kökler çıkarılır.Uzun kökler kısaltılır.Gövdede ise yan dal oluşumunu teşvik etmek amacıyla belirlenen yükseklikten tepe vurma işlemi yapılır.Eğer gövde üzerinde yan dallar oluşmuş ise ana dal olarak kullanılacaklar seçilir ve kısaltılır diğerleri ise çıkartılır.
Fidan dikiminde dikim tahtasının kullanılması dikimin düzenli olmasına yardımcı ader.Fidanların aşı noktası mutlaka toprak seviyesinden 10 cm yukarıya gelecek şekilde dikilmelidir.Derin dikimlerden ve yüzeysel dikimlerden mutlaka kaçınılmalıdır.Aksi taktirde ileride telafi edilemiyecek zararlanmalara ve ölümlere neden olabilir.Dikimden sonra toprak iyice sıkıştırılır ve fidan sulanır.Böylece kökler ile toprak arasında hava boşluğu kalması önlenir ve can suyu verilmiş olur.Dikim esnasında ve sonrasında bakım işlemleri yaparken gövdede yara oluşturulmamasına dikkat edilmelidir.Özellikle bodur meyve elma fidanlarında ilk dikim yılında güneşin yakıcı etkisinden korunmak amacıyla gövdenin güneye bakan yüzeyinin plastik boya ile boyanması önemlidir.
Fidan dikim zamanı hakkında ise ;
Genel olarak fidanlar yaprak dökümünden tomurcuk patlaması öncesine kadar olan dönemde dikilir.Yöremizde son yıllarda kışın çok sert geçmesi nedeniyle sonbahar dikimi yapılması risk oluşturabilmektedir.ilkbaharda yapılan dikimleri de geciktirmemek gerekir.İlkbaharda dikimin gecikmesi oldukça risklidir.Çünkü köklerin topraktaki suyu alacak kadar büyümesi ive kılcal köklerin oluşması için zamana ihtiyaç vardır.Kısa sürede tomurcukların patlaması ve yaprakların büyümeye başlaması ile birlikte su ihtiyacı karşılanamıyacağından tutma oranı düşecektir.
Dikimi yapılan meyve fidanlarının bakımı nasıl yapılmalı,bu konuda nelere dikkat edilmelidir;
Meyve fidanların diğer kültür bitkilerinde olduğu gibi olumsuz iklim ve toprak koşullarına karşı dayanımı yabani bitkilere göre genlikle daha azdır.Bu durum fidanları daha hassas hale getirmektedir.O nedenle fidanlar asla kendi kaderine terk edilmemeli, büyüme dönemi boyunca bakım işlemleri özellikle çapalama ve sulama dikkatle yapılmalıdır.Kısacası ''fidanlar yabancı otlara boğdurulmamalıdır''. Fidan dikiminden itibaren ilk 3-5 yıl boyunca ileride ağaçların iskelet sistemini oluşturacak ve ağır mevte yükünü taşıyacak şekilde bir terbiye sistemi uygulanmalıdır.Meyve türüne ,anaca ve çeşide göre değişmekle birlikte yöremizde ağırlıklı kullanılan goble terbiye şekli uygulanmıştır.Ancak bu terbiye sisteminde ki meyve ağaçlarında görülen güneş yanıklığından dolayı bu terbiye sisteminden vazgeçerek yöremiz için en uygun olan modifiye lider terbiye sistemini uygulamamız gerekmektedir.
Meyve bahçelerinin tesis edilmeye başlandığı İlkbahar dönemine girdiğimiz bu aylarda önemli gördüğümüz bu konularda sayın çiftçilerimizi bilgilendirerek yardımcı olmaya devam edeceğimizi belirterek bütün çiftçilerimizin ürünü bol ve bereketli olsun.
Mehmet Ali BULUT
Ziraat Mühendisleri Odası
İl Temsilcisi
