TÜRK DÜNYASININ BÜYÜK ŞAİRİ MEHEMMED HÜSEYİN ŞEHRİYAR

           Seyid Mehemmed Hüseyin Behçet-Tebrizi,1906 yılında Tebriz’de,( Hoşgenab’a bağlı Şengilava –Şengül-abad, köyünde) dünyaya gelmiştir. Şiirlerinde Şehriyar mahlasını kullanmıştır. Azerbaycan Türküdür. Şiirlerini hem Azerbaycan Türkçesi ile hem de Farsça yazmıştır.Babası Mir İsmail Ağa Hoşgenabi’dir .Mir İsmail Ağa Dava vekilidir,aynı zamanda  güzel sanatlara meraklı kültürlü bir insandır.Şehriyarı etkileyen ilk kişi  babası olmuştur.
            Mehemmed Hüseyin ilk öğrenimine, Hoşgenab’a   bağlı  Kayışkurşak köyünde Ahund Molla İbrahim’in yanında aldığı Farsça dersleriyle başladı.1912 ‘de ailesi  Tebriz’e  dönünce tahsiline Medrese-i Müttehide  ve Füyuzat  gibi mekteplerde devam ederek Medrese-i Talibiyye’den mezun oldu.Bu okulda Farsça’sını geliştirdi;Arap dili ve edebiyatı okudu.Bir yandan da özel olarak Fransızca dersleri alıyordu.Farsça ilk şiirleri ,  Tebriz’de Muhammediye Mektebi’nin Edeb adlı dergisinde yayınlandı(1920).1921 yılında Tahran’a gelerek Dar-ül Fünun’da Tıp eğitimi almaya başlar.Tıp Fakültesi son sınıf öğrencisiyken,eğitimini tamamlayamaz. Fakülteyi bırakmasını, Süreyya adlı bir kızla olan gönül macerasına veya içinde bulunduğu maddi sıkıntılara bağlayanların yanı sıra, şiirle daha fazla meşgul olmak istemesi ile de açıklayanlar da vardır.
         İlk şiir kitabı 1929-1931 arasında(tam bir netlik yoktur)  Tahran’da yayınlanır. Pek çok baskısı yapılan  bu kitaba, Tahran’da Muhammed Tagi Bahar,Seyyid  Nafisi ve Pejman Bahtiyar gibi üç büyük alim ve şair Mukkadime yazmışlardır.1932 yılında memur olarak Nişabur’a tayin edilen Şehriyar,1933 ile 1935 yılları arasında,başta Meşhed olmak üzere Horasan’da  görev yapmıştır.1935 yılında yeniden Tahran’a dönerek çeşitli işlerde çalışır.1936 yılında çok sevdiği babasını kaybeder. Bunun üzerine şiddetli ruhi bunalımlar geçirir. Bu sıkıntılı yıllarını atlatmasında annesinin büyük yardımı olur
           20.yüzyılın hakkında en çok konuşulup, yazılan şiirlerinden olan Heyder Baba’ya Selam, Mart 1954 yılında yayınlanmıştır. Yayın yeri Tebriz’dir. Eserin ve kitabın  orijinal adı :’’EZ ÜSTAD ŞEHRİYAR, BE –LEHÇEYİ MAHALLİ-Yİ AZERBAYCAN’’dır.80 sayfalık bu eser kaliteli kağıda basılmıştır. Eserdeki el yazıları Hattat Tahir-i Hoseyni tarafından yazılmıştır. Nakış ve resimleri ise Mirza Abdülvahhab  Şiari çizmiştir. Eser Hüseyin Ağa  Sefiri  matbaasında basılmıştır.76 adet beşlikten oluşan ve hece vezniyle yazılan bu eser Pehlevi Hanedanının Türkçe okuyup yazmayı yasaklamasından sonra yazılmış ilk önemli Türkçe eserdir. Böylece Şehriyar, İran’daki Türkçe yasağını delen ilk yazar olmuştur. Heyder Babaya Selam şiirinin ikincisi ise 1964 yılında yazılmış, İrade-i Azerbaycan gazetesinde yayınlanmıştır. Bu ikinci şiir ise 49 beşlikten oluşmaktadır ve yine hece ölçüsüyle yazılmıştır.
           Şehriyar şiirlerinde Hazfız-ı Şirazi,Sadi  Şirazi ,Fuzuli ,Molla Penah Vaqıf,Mirze Elekber Sabir’den etkilenmiştir.Şair,1953 yılında annesini kaybetmiş,ruhunda derin yaralar açan bu hadiseden sonra annesine ithafen,’’Eyvah Maderem’’ve kendisine dünya çapında şöhret kazandıran’’Heyder Babaya Salam’’şiirlerini kaleme almıştır.Şehriyar’ı  edebiyat alemi ,genç yaşlarından itibaren yazdığı Farsça şiirleriyle tanımış;söz konusu şiirleriyle Şehriyar,İran’ın  seçkin  şairleri arasına girmiştir.Şehriyarı Türkçe şiirler yazmaya annesi sevk etmiştir.Heyder Babaya Selam şiirinin yazılış sebebine  annesi ile aralarında geçen bir konuşma vesile olmuştur.
‘’Oğlum sana büyük şair diyorlar, fakat nece yazıyorsun ki ben anlamıyorum. Ne olur birkaç şiirde öz dilimizde yaz ki bende anlayayım, zevk alayım diyor. Şehriyar o muhteşem şiirini Türkçe olarak yazar ve annesine hediye eder.
Şiire adını veren ‘’Heyder Baba ‘’ Şehriyar’ın memleketi olan Tebriz civarındaki Hoşgenab kasabasının yakınında bulunan dağın adıdır. Şehriyar, çocukluk yıllarını anlattığı şiirinde ‘’Heyder Baba ‘’dağına seslenmektedir. Şehriyar bu şiirinde vatan sevgisini, halk inancının saflığı ve duruluğu konularını sembolize etmiştir. Ayrıca bu şiirde çocukluk günlerinin anıları ile baba ocağına duyduğu özlem ve doğduğu yörenin doğal güzelliklerini anlatır. Göklere baş kaldırırcasına yükselen dağları, şarıldayarak akan berrak suları ve büyüleyici tabiat manzaralarıyla çizilen vatan toprağı usta bir ressamın fırçasından çıkmış gibidir. Şehriyar bu, manzumesi ile Kuzey ve Güney Azerbaycan ile diğer Türk halkları arasında manevi bir köprü kurulmasını sağlamıştır.
1968’de şair Bulud Karaçorlu Sehend’in ısrarlı davetiyle Tahran’a gitti. İran’da cereyan eden sosyal ve siyasal olaylarla ilgili şiirler yazmaya başladı.1973’te Tahran’a yerleşti.1977’de eşinin aniden vefatı şairi yeniden bunalıma sürükledi.1979 İran İslam Devrimi ve Şahlığın yıkılması şairin ümitlerini canlandırdı; yeni dönemi heyecan ve sevinçle karşıladı. Azerbaycan Türkleri’nin Tahran’daki kültür hayatına önemli katkılarda bulundu. Doktor Cevat Heyet ve arkadaşlarının çıkardığı Farsça-Türkçe Varlıq dergisinde yeni şiirleri çıktı; şiirleri ve sanatı hakkında birçok makale yayımlandı.
           Şehriyarın ömrünün son yıllarında kaleme aldığı, SEHEND’im’’şiiri, Bulud Karaçorlu Sehend’in kendisine yazdığı manzum mektuba cevap niteliğindedir. Sehend ,söz konusu şiirinde,İran’da yaşanan sosyal ve siyasal problemler karşısında,Türk aydınlarının kayıtsızlığından,milli bir tavır alamadıklarından yakınır ve Şehriyar’ı beraberce  mücadeleye çağırır : ‘’Bugün men Sehend’em,sen Şehriyar’san/Gel başın ucaldag goca Tebriz’in/Bir kere yadların daşını atag,/Çekek gaygısını öz elimizin.’’
         Bu  şiire cevaben Şehriyar da,Sehend’im şiirini yazar.Sehend,hem şairin,hem de İran’da bir dağın adıdır.Şehriyar şiirde,Sehend dağı ile şairin kişiliğini yer yer özdeşleştirir.Canlı ,ışıltılı ve renkli tasvirlerle süslenen  manzumede,gerçekle hayal birbirine karışır.Dağ tasvir edilirken doğuya has esrarlı bir masal dünyası gözler önüne serilir. Sehendim şiiri Şehriyarın ömrünün son yıllarında kaleme aldığı muhteşem senfoni güzelliğindeki en önemli eseridir.
Yaşamının son yıllarını hastalıklarla geçiren Şehriyar 18 Eylül 1988’de Tahran’da vefat etti; vasiyeti gereği cenazesi Tebriz’e götürülerek Makberetüşşuara adlı eski bir mezarlıkta defnedildi. İran hükümeti Şehriyar için anıtmezar ve şiir günlerinin düzenlendiği bir kültür sitesi yaptırdı.
‘’HEYDER BABA, YOLUM SENDEN KEÇ OLDU,/ÖMRÜM KEÇDİ, GELENMEDİM GEÇ OLDU/HEÇ BİLMEDİM GÖZELLERİN NEÇ OLDU,/BİLMEZDİM DÖNGELER VAR, DÖNÜM VAR,/İTGİNLİK VAR, AYRILIK VAR, ÖLÜM VAR…’’