(Oyunu ve Türküsü Üzerine)

Türküler hayatın içinden birçok anı yansıtır bize. Hayatımızın ve tarihin aynalarıdır onlar. Bu toprakların bütün acılarını ve güzelliklerini taşırlar. İçlerinde bazıları vardır ki bir çift sözle bizi bizden almayı başarır. 

Türküler, Türk toplumunun özelliklerini, tarihini, gelenek ve göreneklerini en güzel şekilde yansıtan birer unsurdur. İnsanların duyguları içeren türküler, aynı zamanda Türk toplumunun kültürel ve sosyal yaşamını yansıtan birer değerdir. 

İnsan da, onun var ettiği kültür de, tarihsel boyut içinde toplumsal etkileşimlerin ürünü olarak görülür.  Halk kültürü ürünleri, bir milletin kendi yaratıcı güçleri ve çevre kaynakları ölçüsünde meydana getirdiği kültürel değerlerin bütünüdür. Toplumun ihtiyacına bağlı olarak ortaya çıkan bu ürünler ile toplum bilinci arasında bir bağ vardır. Halk kültürü ürünlerinde, tarihi olayın geçtiği zamana ait yaşayış, düşünüş ve inanışların izleri görülmektedir.

  Türkünün sunduğu vatan coğrafyasıdır. Bu öyle bir coğrafyadır ki onda hem binlerce yüzyıldır insan eli değmemiş temizliği ve doğallığıyla Anadolu’yu, hem de binlerce yıldır Türk Milletinin alın teri ve göz nuru ile değiştire geldiği toprağı ve kültürünü içerir.

Türk halk kültürü, Türklerin yayılmış olduğu, üç kıtalık geniş coğrafyada yatan engin tarihten gücünü alır. Türküler, bu kültürün en değerli ürünlerindendir. Türküler Anadolu insanı ile yoğrulup bütünleşen, özgürlüğün, barışın, hoşgörünün ve sevginin en önemli temel taşlarından birisidir. Türküler, ayakları bu topraklara basan, bu topraklarla yoğrulmuş insanların canlı tarihidir. Anadolu insanını anlamak için, türkülerini anlamak gereklidir.

Iğdır, bilindiği üzere Kars İline bağlı bir ilçeyken 1992 Yılında İl statüsüne kavuşmuştur. Üç ülkeye sınır olan Iğdır, bir tarafta ünü dünyaya yayılmış Ağrı Dağı, diğer taraftan cennetten doğduğu rivayet edilen Aras Nehri arasında verimli toprak parçası…

Iğdır’da halk oyunlarının başköşesine ismini yazdırmış, aynı zamanda türkülerinde zirvesine oturmuş bir türkü ve oyun vardır. “Hoş Gelişler Ola Mustafa Kemal Paşa”

Hoş gelişler ola Mustafa Kemal Paşa

Askerin milletin bayrağınla çok yaşa

Arş arş arş ileri ileri

Arş ileri marş ileri

Dönmez geri Türk'ün askeri

Sağdan sola soldan sağa

Al da bayrağın düşman üstüne

 

Cephede süngüler ayna gibi parlıyor

Azerbaycan Türkleri bayrak açmış bekliyor

 

Arş arş arş ileri ileri

Arş ileri marş ileri

Dönmez geri Türk'ün askeri

Sağdan sola soldan sağa

Al da bayrağın düşman üstüne

 

Parlayan yıldızın âlemi tenvir eder

Cumhuriyet bayrağı semalar içre süzer

 

Arş arş arş ileri ileri

Arş ileri marş ileri

Dönmez geri Türk'ün askeri

Sağdan sola soldan sağa

Al da bayrağın düşman üstüne

 

Azerbaycanlı besteci Mehmet Türkel Bey tarafından, Azerbaycan Türkleri adına büyük önder Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk'e ithaf edilen bu eser, ilk kez 6 Ekim 1924 yılında Atatürk'ün Kars'a geldiği an, Kars tren garında karşılama töreninde okunmuş ve oyun olarak da oynanmıştır. 

1924 Pasinler zelzelesi akabinde, beraberinde Latife Hanım, Ali Said Paşa ve devlet erkânı olduğu halde Kars’ı ziyarete gelen Atatürk’ü Kars halkı, Iğdır ve diğer ilçelerden gelenler istasyonda karşılayarak bağrına basmıştır. Kars ve ilçelerinde gelen halk Büyük Önder Atatürk’ü bu eserle karşılamış ve Atatürk’ün büyük alakasına mazhar olmuştur.

Bu tarihi olayda Abbas Bey tar, Seyid Bey garmon, Tagı Bey de defle eşlik ediyordu. Türk Ocağı gençlerinden Mehmet Hüseyin Bey, Settar Güldür Bey, Murtaza Bey, Zeynel Abidin Bey, Abdül Hüseyin Bey, Süleyman Gödekli Bey (Iğdır), İbrahim Bey (Iğdır), Azemet Hanım, İsmail Başaran, Hüseyin Bala, Nadir Bey ve Mehmed Naki beyler bir ağızdan koro halinde okuyorlardı.

Başta Tağı Bey olmak üzere o dönemin diğer halk oyunları oyuncuları Kars Garında ki karşılama töreninde ilk olarak Gazi Mustafa Kemal Paşa'ya oynarlar. Paşa duygulanır. Oyunun söz yazarı ve bestecisini ödüllendirir. 

Besteci Tağı Bey müthiş bir geçim sıkıntısı çektiği ve buna fazla dayanamayarak intihar ettiği söylenir. Evinde Ata'nın verdiği 500 liralık çek bulunur. Ata'nın imzası olduğu için yaşadığı onca sıkıntıya rağmen o çeki bozdurmağa kıyamadığı anlatılır. Bu eserin daha sonra Türkiye'nin her köşesinde sevgiyle benimsenerek okunduğu biliniyor. Muzaffer Sarısözen, Kars yöresi derlemeleri sırasında yöre ekibinden dinleyerek TRT arşivine kazandırmıştır.

Bir başka varyantında Araştırmacı Salih ŞAHİN şöyle yazmaktadır. 6 Ekim 1924 tarihinde eşi Latife Hanım ile trenle Kars'a gelen ulu önder Mustafa Kemal Atatürk, Kars Garı’nda bu oyunlu türkü ile karşılanınca çok duygulandı. Gece de Atatürk ve kurmayları için orduevinde bir gece düzenlendi. “Hoş gelişler ola" türküsü gecede de yeniden oyunlu halde sunuldu. Ekibin başında Kars’ta tanınmış tiyatrocu Artist Settar lakaplı Settar Güldür'ün kızı Gülçehre Güldür (Askeran) oynuyordu. Türkülü oyunun sonunda koynundan çıkardığı Türk bayrağını Atatürk’e sundu. Ulu önder Atatürk de Gülçehre Askeran'ı ödüllendirmek istedi. Ekibe çeşitli hediyeler verilirken, Gülçehre’ye de şimdiki Merkez PTT binası karşısındaki evinin bulunduğu arsa Atatürk’ten armağan verildi. O geceden sonra bu türkülü oyunun sonunda hep Türk bayrağı çıkarılması gelenek halini aldı. Türkünün sözünde de bazı değişiklikler yapıldı ve son şeklini aldı:

Hoş Gelişler Ola Türküsünde; milli mücadele döneminde halkın Mustafa Kemal Paşa’ya askerlerimize, millete teşekkürü bir borç bildiği sezilmektedir. Durmak bilmeyen her gün her an zafere koşan Türk milletine “arş arş arş ileri “nidalarıyla durmamamız gerektiği ve ilerleyen bir millet olduğumuz belirtilmiştir. Tabi bu esnada sağdan sola soldan sağa bir bütün olarak tek bir millet, tek güç olarak bayrağımızın altında kahramanca düşmana karşı olmamız gerektiği de vurgulanmıştır. Azerbaycanlı Bir Türk’ün hazırladığı bu türkü ve oyun ta o zamanlarda Azerbaycan ve Türkiye’nin “Bir Millet, İki Devlet” unsurunu vurgulamıştır. 

Cumhuriyeti parlayan bir yıldıza benzettikleri, onu benimsedikleri ve artık durmanın bizlere yakışmayacağı emin adımlarla tek bir güç olarak bayrağımızla askerimizle, halkımızla el ele yürüyeceğiz.

Her bayramlarda, milli günlerde, kırsal kesimlerde, salon düğünlerinde Hoş Gelişler oyunu muhakkak oynanır…

Hoş Gelişler Ola oyunu oynarken artık gözünüzü ondan alamıyorsunuz. Müziğin sesindeki tonlamalar, oyuncuların yüz ifadeleri, beden devinimleri sizi alıp kendilerine bağlıyor.

Ve Oyunun sonunda herkes ayakta… Hiç kimse yanındaki kadın ve erkeklerin yüzlerine bakamıyor... Gözler ağlamaktan kıpkırmızı. Erkekler bakışlarını kaçırıyor. Herkes alt üst olmuş, sarsılmış! Herkes darmadağın!

“Hoş gelişler ola, Mustafa Kemal Paşa!

Askerin, milletin, bayrağınla çok yaşa!”

Ziya Zakir ACAR/Iğdır Yöresi Halk Türküler