12 Aralık 2003 Cleveland, Ohio, ABD’ de tedavi gördüğü sırada hayatını kaybeden Azerbaycan’ın Merhum Lideri Haydar Aliyev’in bugün ölümünün 14. Yıl dönümüdür. 

1941 yılından itibaren Haydar Aliyev, Nahcivan Özerk Cumhuriyeti Halk İçişleri Komiserliğinde ve Nahcivan Özerk Cumhuriyeti Halk Komiserleri Meclisi’nde Şube Müdürü olarak görev yaptı. Ardından 1944 yılında çalışmak için devlet güvenlik teşkilatlarına gönderildi. Bu dönemden itibaren devlet güvenlik teşkilatlarında çalışan Haydar Aliyev, 1964‘ten Azerbaycan SSCB Bakanlar Kurulu yanında devlet güvenlik komitesinde başkan yardımcısı, 1967 yılından itibaren ise başkan olarak görev yaptı ve tuğgeneral rütbesine kadar yükseldi. Daha sonra şimdiki adı Saint Patersburg olan Leningrat’ta özel yükseköğrenim gördü. 1957 yılında Azerbaycan Devlet Üniversitesi Tarih bölümünü bitirdi.

1969 yılında Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi’nin toplantısında, Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi Birinci Sekreteri seçildi ve böylece partinin en yüksek konumlarından birine getirilmiş oldu. Ardından 1982 yılının Aralık ayında Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Politbüro üyeliğine seçilerek SSCB Bakanlar Kurulu Başkanı Birinci Yardımcısı görevine getirildi. Buradaki milletvekilliği görevini yaklaşık 20 yıl sürdüren Haydar Aliyev, 5 yıl ise SSCB Yüksek Sovyet’i Başkanı Yardımcısı olarak da çalıştı.

1987 yılının Ekim ayında, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Politbüro’nun Genel Sekreteri olan Mihail Gorbaçov‘un yürüttüğü Perestroyka ve Glasnost politikalarını protesto ederek görevinden ayrıldı.

20 Ocak 1990‘da Kızıl Ordu’nun Bakü’de gerçekleştirdiği büyük baskından dolayı Moskova’daki Azerbaycan temsilciliğine gelerek burada bir bildiri yayımladı. Bildiride Sovyet Rusya’nın bu yaptığı kanlı olayı protesto etti ve olayla ilgili kişilerin cezalandırılmasını talep etti.

Dağlık Karadağ sorununun baş göstermesi ile başlayan süreçte SSCB’nin politikalarını eleştirdi. İstediği sonuçları alamaması üzerine 1991 yılının Haziran ayında Sovyetler Birliği Komünist Parti üyeliğinden istifa etti.

Hayatının geri kalanını geçirmek üzere Azerbaycan’a dönen Haydar Aliyev, bir süre Nahcivan’da kaldı. Burada Azerbaycan Yüksek Sovyet’i milletvekili olarak görev yaptı. 1991 ile 1993 yılları arasında Nahcivan Otonom Cumhuriyeti Yüksek Meclisi Başkanlığı ve Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyet’i Başkanlığı gibi görevlerde bulundu. Ayrıca 1992 yılında Nahcivan’da düzenlenen parti kongresinde, Yeni Azerbaycan Partisi’nin parti başkanı seçildi.

Azerbaycan’ın kendi ulusal çıkarları doğrultusunda rasyonel politikalar üretmesi, Haydar Aliyev’in iktidara gelmesiyle başlamış. Çok zor bir dönemde Cumhurbaşkanlığı görevini üstlenen Aliyev’in, üstün bir dış politika vizyonuyla, ülkesini sürüklenmekte olduğu yalnızlıktan çıkardığı ve diğer ülkelerle çok yönlü ve dengeli ilişkiler kurduğu görülüyor.

Haydar Aliyev, Türkiye’ye karşı duyduğu sevgi ve yakınlığı bu kelimelerle özetliyordu: “Biz iki devletin bir milletiyiz.” Bu slogan, aynı zamanda Türkiye ile ilişkilerde işbirliği ve ortak adımlar doğrultusunda gerçekleştirilmiş icraatları da özetliyor.

Mustafa Kemal Atatürk’ün “Azerbaycan’ın sevinci bizim sevincimiz, kederi bizim kederimizdir” ve Haydar Aliyev’in “Biz bir millet iki devletiz” sözleri hem Türkiye’de hem Azerbaycan’da iki ülke arasındaki ilişkilerin tarihçesini, bugününü ve gelişme doğrultularını net bir biçimde ifade eden en mükemmel formül olarak görülmektedir.

Azerbaycan, 1991 yılında bağımsızlığını kazandıktan sonra 9 Kasım 1991’de onu tanıyan ilk ülke Türkiye oldu. 14 Ocak 1992’de Azerbaycan-Türkiye diplomatik ilişkileri kuruldu. O dönemden bu yana Türkiye’nin Azerbaycan’da, Ağustos 1992’den bu yana Azerbaycan’ın Türkiye’de diplomatik temsilciliği faaliyette bulunmaktadır.

“Aliyev Nahcivan’ı yönettiği 1991-1993 yıllarında Aras Nehri üzerinden Dilucu ile Sederek’i bağlayan ‘Hasret Köprüsü’ veya ‘Umut Köprüsü’ olarak bilinen köprünün açılışını yaparak Türkiye ile Azerbaycan arasında resmi sınır kapısının açılışına öncülük etmiştir. Aliyev’in uzun vadeli stratejisi sayesinde Azerbaycan ve Türkiye uluslararası enerji pazarının aktif politik figürleri konumunda yer aldı. Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı ile Türkiye üzerinden dünya piyasasına Azerbaycan petrolü sevk ediliyor, bu hattın tersi istikametinde ise Azerbaycan'a bilimsel, teknolojik ve ekonomik gelişim geri dönüyor. Haydar Aliyev’in temelini attığı o politikalar Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından başarıyla devam ettirilerek, Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz Hattı ve Ekim ayında açılışı yapılmış Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Hattı gibi çok önemli bölgesel projeler hayata geçirilmiştir. Bugün Azerbaycan’ın yine Türkiye üzerinden yürüttüğü başka bir önemli proje olan Trans Anadolu Doğalgaz Hattı (TANAP)”ın inşaatı tüm hızıyla ve kesintisiz sürmektedir. Projenin artık büyük bir kısmı tamamlanmış durumdadır.” 

Azerbaycan’ın Büyük Lideri Haydar Aliyev'i rahmetle anıyoruz.