TÜRK SÖZÜNÜN ANLAMI VE DÜNYADA TÜRKLER

Son Haberler

TÜRK SÖZÜNÜN ANLAMI VE DÜNYADA TÜRKLER
Tarih : 2020-12-29

Tüm Yazılar

Ziya Zakir ACAR

TÜRK SÖZÜNÜN ANLAMI VE DÜNYADA TÜRKLER

Ben Altay dağlarından koparak geldim

Yüreğimde Türkistan'dan bin bir nakış var.

Çok şükür aslım da neslim de belli.

Türküm, Müslüman’ım o dağlar kadar.

(Y.B.Baküler)

Türk Dil Kurumu’nun Türkçe Sözlük ‘ün 10. baskısında Türk sözünün tanımı şöyledir: "1. Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde yaşayan halk ve bu halktan olan kimse. “Ne Mutlu Türk’üm Diyene” (Atatürk)

2. Dünyanın çeşitli bölgelerinde yaşayan, Türkçenin değişik lehçelerini konuşan soy ve bu soydan olan kimse." “ Ben Bir Türk’üm Dinim, Cinsim Uludur.” (M. E. Yurdakul)

Şemsettin Sami'nin Cumhuriyet'ten yirmi küsur yıl önce basılmış Kamûs-ı Türkî'sine baktığımızda; Oradaki Türk maddesini sadeleştireceksek:: Demek ki Türkiye Türkçesinde Türk sözü, bir yandan dar anlamıyla Türkiye Türklerini ifade ederken, bir yandan da geniş anlamıyla bütün dünya Türklerini ifade ediyor.

11. yüzyılda da Türk sözünün dar ve geniş olmak üzere iki anlamı vardı. 11. yüzyıl deyince Dîvânu Lugâti't-Türk'e bakmamız gerekmektedir.. Kâşgarlı Mahmud Türk maddesinde aynen şöyle söylüyor: "Nuh'un oğlu Türk'ün oğullarına yüce Allah tarafından verilmiş bir isimdir."

Burada Türk'ün geniş anlamı verilmiştir. Kaşgarlı Mahmud, Türk adının Allah tarafından verildiğini anlatan kutsi hadisi aktardıktan ve Türklerin meziyetlerini saydıktan sonra şöyle devam eder: "Onlardan 'biri' için de Türk denir; hepsi için de. 'Kimsin' anlamında Kim sen denir; 'Türküm' anlamında Türk men diye cevap verilir." Burada da tek kişi söz konusu olunca "dar anlam", Türklerin "hepsi" söz konusu olunca "geniş anlam" verilmektedir.

Kaşgarlı Mahmud eserinin giriş kısmında da "Türk’ü geniş anlamda kullanır. "Türkler aslında yirmi boydur." der ve batıdan doğuya o zamanki Türk boylarını sayar: Beçenek, Kıpçak, Oğuz, Yemek, Başgırt, Basmıl, Kay, Yabaku, Tatar, Kırkız, Çigil, Tohsı, Yağma, Uğrak, Çaruk, Çomul, Uygur, Tangut. Kâşgarlı burada 18 boyu sıralamıştır. Birkaç sayfa sonra dillerinden söz ettiği Bulgar ve Suvar boylarıyla sayı 20'ye ulaşır.

Dîvânu Lugâti't-Türk'te lehçeler arasındaki farklar anlatılırken "Türk" kelimesi dar anlamda kullanılır: "Gidilecek yere Türkler bargu yir derler; Oğuzlar onu barası yir'e çevirirler." Kâşgarlı, "inci"ye Türklerin yinçü, Oğuz ve Kıpçaklarınsa cinçü dediklerini de kaydeder.

"Esas olarak Asya kıtasının kuzeybatı yönünde yayılmış bulunan büyük bir millettir ki oradan çeşitli tarihlerde cihangirlik ve ülkeler fethetmek yoluyla güneye ve batıya doğru yayılarak Avrupa'nın dahi güneydoğu yönlerine sokulmuşlardır. Çeşitli şubelere bölünmüş olup İslam'dan önce 'Uygur' ve günümüzde (20. yüzyılın başında - ABE) 'Çağatay' ve 'Osmanlı' şubeleri edebî dile nail olmuşlardır."

20. yüzyılın sonları ve 21. yüzyılda tüm Türk halkları için kullanılan coğrafi ve kültürel bir kavramdır. Oldukça geniş bir coğrafya alanını kapsayan Türk dünyası içinde en batıda Kosova, Karadağ, en doğuda Moğolistan yer alır. Bu coğrafyayı Avrasya coğrafyası olarak belirtmek mümkündür.

Türklerin kendilerine yönelik büyük bir tarihi ve tüm zamanları kucaklayan anlamlı hikâyesi vardır. Hiç tarihe bütüncül baktınız mı? Bakmak lazım...

Asya bozkırlarını aşıp Avrupa’ya Atilla ile diz çöktüren Türkler; neredeler? Koskoca Avar İmparatorluğu’ndan geriye kalanlar? Bulgarlar, Uzlar, Peçenekler ve daha niceleri... Onlar da Avrupa’dan önce kendilerine sonra tarihlerine yabancılaştılar. Bir zamanlar cihana yön veren Altınordu Devleti…

Ruslar Hâkimi olduğumuz ata yurdu toprakları sadece kayıp etmedik, aynı zamanda oranın özerk halklarından birine dönüştük. Başkırdistan Türkleri geçmişinin ne kadarını biliyor?

Ya, Büyük Türkistan’a ne oldu? İkiye bölündü. Yarısı Çin egemenliğinde yarısı az buçuk özgür.

Hindistan’a varalım: Babür ve Gaznelileler’e ne diyeceğiz? “Hintli Müslümanlar” diyorlar. Peki, Gazneli nerede? Ya Babür devletinin kurucu halkı? Yok. Buharlaştı mı?

Arap yarımadasına doğru ilerleyin. Oraya bir göz atın. Hani şu Abbasilerin kendilerinden bile sakındıkları, “aman ırkına zarar gelmesin dedikleri” Büyük Abbasi ordusunu oluşturan Türkler nerede? Ya Baybars’ın kurduğu Mısır’daki koskoca Memlüklüler ne yapıyor? Acaba kendilerinin yine kendisi olduğunu biliyor mu?

Türklere kendi özünü hatırlatan ve tarihe yazan iki büyük devlet adamı oldu: Bilge Kağan ve Atatürk!

Bu büyük tarih kurucu toplumun adını ilk defa onlar açık bir dille yazdılar ve kurdukları siyasal örgütün/devletin adını toplumun adıyla bir tuttular. Göktürkler ve Türkiye Cumhuriyeti.

Türk dünyası, tüm Türk halkları kapsayan bir kavramdır. Bazı araştırmacılar sadece Orta Asya için bu kavramı kullanır. Türkistan kavramı ile eş anlamlı kullanıldığı da olur. Ancak Orta Asya ve Türkistan kavramlarından daha geniş bir kavramı ifade eder.

Türk dünyası, Orta Asya'ya ek olarak Türkiye, Avrupa, Kafkasya, Çin ve Rusya içindeki Türk bölgeleri ile Türk diasporasını kapsar. Çünkü kavramın ifade ettiği alan, tüm bağımsız Türk cumhuriyetleri, özerk Türk cumhuriyetleri ve Türk topluluklarıdır.

19. yüzyılın sonlarında ise günümüzde kullanılan Türk dünyası teriminden daha çok "Türkeli" terimi kullanılmıştır. Türkeli ile Türk dünyası sözcükleri eşanlamlı terimlerdir. Türkeli sözcüğü Türk ili anlamına gelmektedir ve Türk halklarının çoğunlukta oldukları coğrafyaya verilen Türkçe isimdir. Türkeli kelimesi özellikle 19'ncu yüzyılın ortalarında meşrutiyet kazanan Türkçülük ile Türkiye'de ve Rusya Türklerince kullanılmaya başlanmıştır.

1930'larda Mustafa Kemal Atatürk Türkeli kavramını şöyle açıklamaktadır: "Türk Milleti Asya'nın garbında ve Avrupa'nın şarkında olmak üzere kara ve deniz sınırlarıyla ayırt edilmiş, dünyaca tanınmış büyük bir yurtta yaşar. Onun adına Türkeli derler. Türk yurdu daha çok büyüktür. Yakın ve uzak zamanlar düşünülürse, Türk'e yurtluk etmemiş kıta yoktur. Bütün dünyada, Asya, Avrupa, Afrika Türk atalarına yurt olmuştur. Bu hakikatler eski ve hususiyle yeni tarih vesikalarıyla malûmdur”

Şu anda bağımsız olarak yaşayan Türk Devletleri: Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Özbekistan, Türkiye, Türkmenistan’dır.

Türklerin yoğun olarak yaşadıkları yerlerden İran (Güney Azerbaycan), Afganistan, Çin (Sincan), Moldova (Gagavuzya), Altay Cumhuriyeti, Astrahan Oblastı, Başkurdistan, Rusya (Tatarıstan, Tuva Cumhuriyeti), Ukrayna (Kırım Özerk Cumhuriyeti)

Bunların dışında dünyada özellikle Avrupa memleketlerinde önemli oranda Türkler mevcuttur.

Almanya (2 milyon), Fransa (700 bin), Hollanda (500 bin), Birleşik Krallık (400 bin), Amerika Birleşik Devletleri (300 bin), Avusturya (250 bin), Belçika (240 bin), Avustralya (150 bin), İsviçre (140 bin), 10. Danimarka (75 bin), 11. Kanada (70 bin), İsveç (62 bin 500), Suudi Arabistan (60 bin), Bulgaristan (60 bin)

Butan, Tonga, Tuvalu’da hiç Türk yaşamazken, Dışişleri Bakanlığı’nın herhangi bir veriye sahip olmadığı Ermenistan, Paraguay, Ekvator Gine’si, El Salvador, Nijerya, Cape Verde, San Marino, Bolivya, Suriye, Monako, Kuzey Kore, Liberya ülkelerde de önemli sayıda Türk yaşamaktadır.

Başka bir kaynağa göre Dünyada Türkler:

TÜRKİYE CUMHURİYETİ; Nüfus: 83.000.000 Başkent: Ankara

AZERBAYCAN CUMHURİYETİ; Nüfus: 12.000.000 Başkent: Bakü

KAZAKİSTAN CUMHURİYETİ; Nüfus: 17.400.000 Başkent: Astana

TÜRKMENİSTAN CUMHURİYETİ; Nüfus: 6.000.000 Başkent: Aşkabat

ÖZBEKİSTAN CUMHURİYETİ; Nüfus: 31.000.000 Başkent: Taşkent

KIRGIZİSTAN CUMHURIYETI: Nüfus: 6.200.000 Başkent: Bişkek

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ; Nüfus: 300.000 Başkent: Lefkoşa

ÖZERK TÜRK CUMHURİYETLERİ:

ALTAY CUMHURİYETİ; Nüfus: 300.000 Başkent:Gorno-altaysk

BAŞKURTİSTAN; Nüfus: 5.300.000 Başkent:Ufa

KABARDEY-BALKARYA CUMHURİYETİ; Nüfus: 1.200.000 Başkent: Nalçik

ÇUVAŞİSTAN CUMHURİYETİ; Nüfus: 1.800.000Başkent: şupaşkar

DAĞISTAN CUMHURİYETİ; Nüfus: 3.500.000 Başkent:Mahaçkala

DOĞU TÜRKİSTAN; Nüfus: 30.000.000 Başkent:Urumçi

GAGAVUZYA; Nüfus: 200.000 Başkent:Komrat

HAKASYA; Nüfus: 600.000 Başkent:Abakan

KARAÇAY- ÇERKES CUMHURİYETİ: Nüfus: 700.000 Başkent:Çerkessk

KARAKALPAKİSTAN; Nüfus: 1.400.000 Başkent:Nukus

NAHCİVAN Özerk Cumhuriyeti; Nüfus:500.000 Başkent:Nahcıvan

TATARİSTAN; Nüfus: 4.500.000 Başkent:Kazan

TUVA CUMHURİYETİ; Nüfus: 388.000 Başkent:Kısıl

YAKUTİSTAN; Nüfus: 1.200.000 Başkent:Yakutsk

TÜRK AZINLIKLARI;

İRAN AZERBAYCAN TÜRKLERİ; İran’da varlığını sürdüren 30.000.000 Azerbaycan Türk’ü bulunmaktadır.

KAŞKAYLAR; İran’da 2.500.000 Kaşkay Türk’ü yaşamaktadır.

NOGAYLAR: Rusya federasyonu, Türkiye, Romanya ve Türk Cumhuriyetlerde toplam 400.000 civarında Nogay yaşamaktadır.

AHISKA TÜRKLERİ; Türkiye dışında, Rusya, Türki cumhuriyetler, Avrupa ve ABD’de yaklaşık 500.000 civarında Ahıska Türk’ü yaşamaktadır.

BALKAN TÜRKLERİ, Yunanistan, Bulgaristan ve eski Yugoslav devletlerinde yaşayan Türkler. 1.000.000 civarındadır.

IRAK TÜRKMENLERİ; Irak’ta Musul-Kerkük başta olmak üzere çeşitli bölgelerde 3.500.000 civarında Türkmen yaşamaktadır.

KAÇARLAR; İran’ın bir dönemine damgasını vuran Türk boyudur. Günümüzde İran’da 25-30.000 Kaçar Türkü yaşamaktadır. Bizdeki Göçerler anlamındadır.

KARAY TÜRKLERİ (KARAİMLER), Dini inanış olarak Museviliği seçen Türk halkıdır. Başta Rusya ve İsrail olmak üzere dünyada 100.000 civarında Karay Türk’ü bulunmaktadır.

KIRIMÇAKLAR, bir başka Yahudi Türk boyudur. Karaimler ile akraba olup özellikle Kırım’da yaşamaktadırlar. Günümüzde sayıları 10.000 civarındadır.

KAMUK TÜRKLERİ, Rusya-Kafkasya-Dağıstan’da yaşayan Kıpçak Türkleridir. Nüfusları 500.000 civarındadır.

SALARLAR, Çin’de varlığını sürdüren ve sayıları 200.000 civarında olan Türk topluluğudur.

DOLGANLAR, Rusya’nın en kuzeyinde yaşayan ve Sibir Türkleri ile akraba olan sayıları 10.000’i bulan Türk topluluğudur.

ŞORLAR, Sibirya’da yaşayan ve günümüzde nüfusları 20.000 civarında olan Türk topluluğudur.

SURİYE TÜRKLERİ, Günümüzde sayıları 1.500.000’i bulan Oğuz Türkmenleridir.

YUGURLAR, Çin’de yaşayan ve sayıları 20.000 civarında olan Türk topluluğudur.

TEREKEMELER, günümüzde ekseri Rusya’da yaşayan ve sayıları 1.000.000 civarında olan Kıpçak topluluktur.

HALAÇLAR(KALAÇ), İran-Afganistan’da yaşayan ve sayıları 200.000’i bulan Türk topluluğudur.

ŞAHSEVENLER, İran’da Kum, Tahran, Kazvin ve Zevcan'da yaşayan sayıları 300.000’i bulan Azerbaycan Türkleri.

NAYMANLAR, Moğolistan, Kazakistan, Türkiye ve Rusya’da yaşayan ve sayıları 3.000.000’u bulan topluluktur.

AVRUPA TÜRKLERİ, Almanya başta olmak üzere Avrupa’da yaşayan kandaşlarımızdır. Nüfusları 9.000.000 civarındadır.

Bunların dışında popülasyonları kayda değer olmasa da kendi gelenek ve göreneklerini sürdüren birçok Türk topluluğu vardır. Genelde eski Sovyet coğrafyasında yaşayan bu toplulukların bir kısmının isimleri;

Tofalar, Yaka Türkmenleri, Afganistan Türkmenleri, İlu Türkleri, Aynallu Türkleri, Aymaklar, Hamseler, Stravopol Türkmenleri, Teleütler, Çulimler, Barabalar, ÖnGütler, Kızıllar, Hoşballar, Biltirler, Kamasinler, Culımlar,Kızılderililer sayılabilir…

Bugün tüm dünyada yaşayan Türk nüfusu 235.000.000’u bulmaktadır ki, bu da Çinliler ve Hintliler ’den sonra Türk Milleti’ni dünyanın en kalabalık 3. Nüfusu yapmaktadır.

Ne Mutlu Türk’üm Diyene

2021 Yılı “Türk Dünyasının Yılı” olması temennisiyle